Ελλάδα… η κατεξοχήν ορεινή χώρα, με τους επιβλητικούς και σαγηνευτικούς ορεινούς όγκους, τα πανύψηλα βουνά, τις εντυπωσιακές χαράδρες, τα φαράγγια και τις κατάφυτες πλαγιές
Η Ελλάδα, αν και είναι παγκοσμίως γνωστή για τα πελάγη της, τον ήλιο και τα νησιά της, είναι η τρίτη ορεινή χώρα της Ευρώπης, μετά τη Νορβηγία και την Αλβανία, με το 80% της επιφάνειάς της να καλύπτεται από βουνά.
Τα ελληνικά βουνά, από τις κορυφές του Γράμμου μέχρι την Πίνδο και από τον Όλυμπο των 12 θεών μέχρι το καταπράσινο Πήλιο, τον επιβλητικό Ταϋγετο και τα άγρια Αστερούσια της Κρήτης, προσφέρονται για περιπάτους στη μαγική φύση, για εξερεύνηση στις χαράδρες τους και τα φαράγγια και για ορειβασίες στις ψηλές βουνοκορφές τους.
Οι Εθνικοί δρυμοί της Ελλάδας
Για την προστασία των βουνών στην Ελλάδα, από το 1938, έχει καθιερωθεί ο θεσμός του Εθνικού Δρυμού. Στον θεσμό αυτόν εντάσσονται οι τόποι με ιδιαίτερη οικολογική, γεωμορφολογική και αισθητική βαρύτητα.
Στον πυρήνα του Ε. Δρυμού απαγορεύεται κάθε εκμετάλλευση και κάθε ανθρώπινη παρέμβαση, που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο το οικοσύστημα. Γύρω από τον πυρήνα υπάρχει η περιφερειακή ζώνη, όπου επιτρέπονται ελεγχόμενες, ήπιας μορφής παρεμβάσεις, όπως η δημιουργία εκτροφείων θηραμάτων, η κατασκευή χώρων στάθμευσης, η κατασκήνωση, η υλοτομία κ.ά.
Ως Εθνικοί Δρυμοί έχουν κηρυχθεί ο Όλυμπος, η Πάρνηθα, ο Παρνασσός, ο Αίνος στην Κεφαλλονιά, το Σούνιο, η Οίτη, η Σαμαριά, η Βάλια Κάλντα, οι Πρέσπες και ο Βίκος–Αώος.
Τα βουνά της Ελλάδας
Τα δημοφιλέστερα ελληνικά βουνά, με τη μεγαλύτερη επισκεψημότητα είναι:
Όλυμπος
Είναι το ψηλότερο βουνό , με αστείρευτο φυσικό πλούτο, που βρίσκεται στα όρια της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας.
Πρόκειται για το δεύτερο σε ύψος βουνό στα Βαλκάνια, μετά τη Ρίλα στη Βουλγαρία., με μια σειρά από ψηλές κορυφές που αυλακώνουν βαθιές χαράδρες, γύρω από τις οποίες εκτείνεται μια περιοχή ιδιαίτερης βιοποικιλότητας.
Για την προστασία της περιοχής, ανακηρύχθηκε το 1938 ως ο πρώτος Εθνικός Δρυμός της Ελλάδας, ενώ αργότερα το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού ανακήρυξε τον Όλυμπο ως αρχαιολογικό και ιστορικό τόπο λόγω των διάσπαρτων μνημείων του.
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, στην κορυφή του, τον Μύτικα (με υψόμετρο 2.917 μέτρα) κατοικούσαν οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου.
Κατοικούσαν στα φαράγγια, «τις πτυχές του Ολύμπου» όπως τα αποκαλεί ο Όμηρος- όπου βρίσκονταν και τα παλάτια τους.
Το Πάνθεον (ο σημερινός Μύτικας), είναι το σημείο συνάντησής τους, θέατρο των Θυελλωδών συζητήσεών τους.
Ο θρόνος του Δία (το σημερινό Στεφάνι), φιλοξενεί αποκλειστικά τον αρχηγό των θεών, τον Δία (Ζευς). Από κει εξαπολύει τους κεραυνούς του δείχνοντας έτσι την «Θεϊκήν του μήνιν».
Το δωδεκάθεο συμπληρώνουν η Ήρα, η Εστία, η Δήμητρα, ο Ποσειδώνας, η Αθηνά, ο Απόλλων, η Άρτεμις, ο Ερμής, ο Άρης, η Αφροδίτη και ο Ήφαιστος,Ο Όλυμπος στην Ιλιάδα ονομάζεται μέγας, μακρύς, αιγλήεις (δηλ. λαμπρός), πολύδενδρος.
Στις ανατολικές παρυφές του Ολύμπου, στην Πιερία, η μυθολογική παράδοση τοποθέτησε τις εννέα Μούσες, προστάτιδες των Καλών Τεχνών, θυγατέρες του Δία και της Τιτάνιδας Μνημοσύνης: η Κλειώ, η Ευτέρπη, η Θάλεια, η Μελπομένη, η Τερψιχόρη, η Ερατώ, η Πολύμνια, η Ουρανία και η Καλλιόπη.
Παρνασσός
Βρίσκεται στη Στερεά Ελλάδα και εκτείνεται στους νομούς Βοιωτίας, Φθιώτιδας και Φωκίδας.
Το βουνό οφείλει το όνομά του στον μυθικό ήρωα Παρνασσό, γιο του Ποσειδώνα και της νύμφης Κλεοδώρας ο οποίος είχε χτίσει πάνω στο βουνό μια πόλη.
Έχει μέγιστο ύψος 2.530 μέτρα, (υψηλότερη κορυφή η Λιάκουρα) και είναι ένα από τα υψηλότερα βουνά της Ελλάδας. Στα βορειοδυτικά ενώνεται με τη Γκιώνα ενώ στα νότια συνδέεται με την Κίρφη.
Ο Παρνασσός είναι άμεσα συνδεδεμένος με την ελληνική ιστορία και μυθολογία, κυρίως για το γνωστότερο μαντείο της Αρχαίας Ελλάδας, το Μαντείο των Δελφών, το οποίο ήταν χτισμένο στους πρόποδες του βουνού, στην ομώνυμη περιοχή των Δελφών.
Από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα οι Δελφοί, ο «ομφαλός της γης», αποτελεί πόλο έλξης χιλιάδων τουριστών από ολόκληρο τον κόσμο, προσδίδοντας με τη φήμη τους, αίγλη στον Παρνασσό.
Ταΰγετος
Η ψηλότερη οροσειρά της Πελοποννήσου, που εκτείνεται ανάμεσα στις λεκάνες Μεγαλόπολης – Ευρώτα – Μεσσηνίας και χαρακτηρίζεται ως «τρούλος του Μοριά».
Η κορυφή του έχει ύψος 2.407 μ. και ονομάζεται Προφήτης Ηλίας ή Αγιολιάς, από το ομώνυμο εκκλησάκι που κτίσθηκε κοντά στην κορυφή του, ενώ στα αρχαία χρόνια ονομαζόταν Ταλετός.
Η ονομασία Ταΰγετος προέρχεται από την Ταϋγέτη, μία από τις Ατλαντίδες, η οποία, γεμάτη ντροπή από το αθέλητο ζευγάρωμά της με τον Δία, έβαλε τέλος στη ζωή της πέφτοντας σε γκρεμό του βουνού.
Ο Όμηρος αποκαλεί τον Ταΰγετο “περιμήκειον”, λόγω του μεγάλου μήκους της οροσειράς, ενώ ο Ησύχιος ο Αλεξανδρεύς θεωρεί ότι το όνομά του προέρχεται από τη λέξη “ταΰς”, η οποία σημαίνει “μέγας” ή “πολύς”. Ο Βιργίλιος τον αναφέρει ως Ταΰγετα, ενώ κατά τη βυζαντινή περίοδο λεγόταν και Πενταδάκτυλος[2], λόγω των πέντε κορυφών του κεντρικού συγκροτήματος.
Μεγαλοπρεπής και επιβλητικός, “όρος υψηλόν τε και όρθιον” κατά τον Στράβωνα, ο Ταΰγετος έχει όμορφα χωριά, δύσβατα μονοπάτια, εύφορες κοιλάδες, διαδοχικές χαραδρώσεις που καταλήγουν στη θάλασσα, απότομες κορυφές και μεγάλα οροπέδια.
Η ψηλότερη κορυφή του Ταϋγέτου, είναι ο Προφήτης Ηλίδας, που δεσπόζει πάνω από τη Σπάρτη. Το «παρατσούκλι» του βουνού είναι Πενταδάκτυλος, από τις πέντε ψηλότερες κορυφές του, που μοιάζουν με τα δάκτυλα ενός κλειστού χεριού.
Στη δυτική πλευρά του Ταΰγέτου βρίσκεται η περιοχή της Καλαμάτας και στην ανατολική ο Μυστράς και η Σπάρτη.
Η περιοχή έχει ενταχθεί στο δίκτυο βιοτόπων Natura 2000, ενώ υπάγεται στις σημαντικές για τα πουλιά περιοχές της Ελλάδας (Important Bird Areas). Ο Στράτης Μυριβήλης χαρακτήρισε τον Ταΰγετο «αρσενικό βουνό».
Ο Κώστας Ουράνης σημειώνει: «Άλλοτε, πριν δω τον Ταΰγετο, εθεωρούσα κι εγώ, μαζί με όλους τους άλλους, κατώτερη τη φυλή αυτή, που χάθηκε από το πρόσωπο της γης, χωρίς να αφήσει τίποτα για να θυμίζει τη διάβασή της: ούτε ένα ναό, ούτε ένα έργο τέχνης. Τώρα αισθάνομαι ότι οι Σπαρτιάτες άφησαν ως μνημείο τους τον Ταΰγετο, γιατί εμπνεόμενοι από την περήφανη παρουσία του, ύψωσαν την ψυχή τους ίσαμε την ψηλότερη κορφή του κι έγιναν ένα με αυτόν».
Για τον Νίκο Καζαντζάκη, ο Ταΰγετος είναι «η σκληρή φωνή του ανήλεου θεού του γένους». Ο Νικηφόρος Βρεττάκος τον θέλει «αγαθό γέροντα», ο οποίος «του στάθηκε όπως ο κόρφος της μητέρας» του.
Πήλιο
Το Πήλιο είναι βουνό στο Νομό Μαγνησίας δίπλα στην πόλη του Βόλου, με ύψος 1.624 μέτρα (κορυφή Πουριανός Σταυρός).
Κατά την Ελληνική μυθολογία ήταν η θερινή κατοικία των δώδεκα θεών του Ολύμπου και πατρίδα των Κενταύρων.
Όλο το βουνό είναι κατάφυτο από δάση με πανύψηλες οξιές, βελανιδιές, πλατάνια, αγριοκαστανιές, δασική πεύκη, καθώς και συστάδες υβριδογενούς ελάτης.
Στα χαμηλότερα υψόμετρα υπάρχουν καλλιέργειες με μηλιές στις ανατολικές πλαγιές, με ελιές στα νότια καθώς και πολύ πυκνή μακία βλάστηση.
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι και η υδρολογική του φύση καθώς οι ανατολικές πλαγιές δέχονται πολύ μεγάλα ποσά βροχής και χιονιού που ξεπερνάνε κατά πολύ τη μέση τιμή της πεδινής Θεσσαλίας.
Παρά την παρουσία σε ποσοστό 70% σχιστολιθικών πετρωμάτων που δεν θα επέτρεπαν την δημιουργία σημαντικών υπόγειων πηγών, η ύπαρξη μεγάλων ρηγμάτων έχει οδηγήσει στη δημιουργία αξιόλογων πηγών.
Οι σημαντικότερες από αυτές είναι της Καλιακούδας και της Λαγωνίκας.
Η περιοχή είναι προστατευόμενος βιότοπος του δικτύου.
Στην προστατευόμενη χλωρίδα περιλαμβάνονται τα είδη: Σιφονοστέγια η Συριακή, κρόκος του Βελουχιού, κόκκινος κρίνος, Σιληνή η φαβάρια, τσάι του βουνού, Άνθεμις η Κρητική, καμπανούλες, κ.α.
Στην πανίδα περιλαμβάνονται: μυωτίδες, ρινόλοφοι, χελώνες μεσογειακές, πράσινες και κρασπεδωτές, τρανόσαυρες, βουνομυωξοί, πίννα η ευγενής, πιπιστρέλλοι, πεταλούδες, κ.α.
