Η καστροπολιτεία με τη δική της μοναδική ατμόσφαιρα, δεσπόζει πάνω σε ένα βράχο στην ακτή της νοτιοανατολικής Λακωνίας.
Είναι η Μονεμβασιά, η γενέτειρα του σπουδαίου ποιητή μας, Γιάννη Ρίτσου, με τις εκκλησιές της, τα πλούσια αρχοντικά, τις κρήνες, τα χαμάμ, τα πέτρινα σκαλιά, τα παραμυθένια σπίτια, τις καμάρες και τα στριφογυριστά καλντερίμια, που διαφυλάσσουν ατόφια την ατμόσφαιρα αυτού του οικισμού, που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της ευρύτερης περιοχής, από τα βυζαντινά χρόνια μέχρι το 19ο αιώνα.
Η Μονεμβασιά ή αλλιώς Μονεμβασία ή Μονεμβάσια ή Μονοβάσια, γνωστή στους Φράγκους ως Μαλβαζία, είναι μια μικρή ιστορική πόλη της επαρχίας Επιδαύρου Λιμηράς, περισσότερο γνωστή από το μεσαιωνικό φρούριο, επί του ομώνυμου “Βράχου της Μονεμβασιάς”.
Πρόκειται για μία μικρή ιστορική νησίδα με μεσαιωνικό φρούριο, που συνδέεται με γέφυρα με τη λακωνική ακτή και μαγεύει τους επισκέπτες της 365 μέρες το χρόνο, με την περίοδο του καλοκαιριού να γεμίζει ζωή και ενέργεια.
Το παρωνύμιο της Μονεμβασιάς είναι «Γιβραλτάρ της ανατολής», επειδή ο βράχος στον οποίο βρίσκεται τυχαίνει να είναι σε σμίκρυνση πανομοιότυπη με τον βράχο του Γιβραλτάρ. Ο βράχος αποκολλήθηκε από τη στεριά το 375 μ.Χ. εξαιτίας ενός δυνατού σεισμού και πήρε τη σημερινή ιδιαίτερη μορφή.
Το όνομά της είναι σύνθετη λέξη, που προέρχεται από τις δύο ελληνικές λέξεις Μόνη και Έμβασις και αναφέρεται στο «Χρονικό του Μορέως», ένα ιστορικό έγγραφο της ύστερης Βυζαντινής περιόδου, που περιγράφει τη «μόνη έμβαση», δηλαδή τη μοναδική είσοδο στο νησί πάνω από τη γέφυρα.
Πολλές από τις οδούς είναι στενές και κατάλληλες μόνο για τους πεζούς. Ο κόλπος της Παλαιάς Μονεμβασιάς βρίσκεται στον Βορρά.
Η Μονεμβασιά ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα, από την μετεγκατάσταση σε αυτή των κατοίκων της Αρχαίας Σπάρτης, η οποία τότε ήταν γνωστή ως Λακεδαίμονα. Η Σπάρτη, σε αντίθεση με άλλες πόλεις που εγκαταλείφθηκαν, συνέχισε να κατοικείται μέχρι τον 6ο αιώνα μ.Χ., παρά τους σεισμούς, τις επιδρομές Γότθων (395 και 468) και την επιδημία πανώλης το 541-43.
Σύμφωνα με το μεταγενέστερο Χρονικό της Μονεμβασίας, η πόλη εγκαταλείφθηκε μετά από επιδρομή Σλάβων το 587-588, επί βασιλείας Μαυρικίου. Το Χρονικό αναφέρει ότι οι κάτοικοί της εγκατέλειψαν την Σπάρτη πανικόβλητοι και οχυρώθηκαν υπό την ηγεσία του επισκόπου της στη Μονεμβασιά ενώ άλλοι εγκαταστάθηκαν στα περάσματα της περιοχής. Παρόλα αυτά, τα αρχαιολογικά ευρήματα δεν συνηγορούν σε αυτή την άποψη και τοποθετούν την ίδρυση της Μονεμβασιάς μερικές δεκαετίες νωρίτερα, στη βασιλεία του Ιουστινιανού. Από τότε χρονολογείται το πρώτο στάδιο βασιλικής του Χριστού Ελκόμενου στο κέντρο της Κάτω Πόλης.
Η επιβίωση του οικισμού μετά τις επιθέσεις των Γότθων, των Αβάρων και των Σλάβων μεταμόρφωσε τη Μονεμβασιά σε ένα σημαντικό λιμάνι των εμπορικών δρόμων της Μεσογείου με την Ανατολή.
Σε αντίθεση με άλλους οικισμούς στην περιοχή της Πελοποννήσου οι οποίοι παρήκμασαν από τον 7ο αιώνα και μετά – μια περίοδος γνωστή ως σκοτεινοί χρόνοι – η Μονεμβασιά λόγω της θέσης πάνω σε σημαντικούς θαλάσσιους δρόμους, όπως αυτός που τη συνέδεε με τη Σικελία, αναπτύχθηκε σε εμπορικό και καλλιτεχνικό κέντρο.
Κατά τη διάρκεια του 11ου και 12ου αιώνα, η Μονεμβασιά γνώρισε εντυπωσιακή οικονομική ανάπτυξη. Εκείνη την περίοδο, ο οικισμός εξαπλώθηκε σε όλο το βράχο και όχι μόνο στην αθέατα πλευρά του και σε ανοικοδομήθηκαν σημαντικά μνημεία, όπως ο ναός της αγίας Σοφίας (αρχικά αφιερωμένο στην Παναγία Οδηγήτρια) στην πάνω πόλη και ο ναός του Ελκόμενου Χριστού, ο οποίος ανακατασκευάστηκε εκείνη την περίοδο, πιθανόν λόγω της τοποθέτησης της εικόνας του Χριστού Ελκόμενου στο ναό. Την εποχή των Κομνηνών, η Μονεμβασία είχε εξελιχθεί σε φύλακα της δυτικής εισόδου του Αιγαίου.
Ο πλούτος αυξήθηκε από το εμπόριο του περίφημου κρασιού Μαλβαζία, διάσημου στις βασιλικές αυλές της Ευρώπης, των δημητριακών, της ξυλείας, των δερμάτων, των γουνών και των υφασμάτων.
Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, ο Βενετουρκικός πόλεμος οδήγησε τους Μονεμβασιώτες, το 1463, στην απόφαση να παραδώσουν την πόλη τους στους Βενετούς, που της έδωσαν το όνομα “Napoli di Malvasia”. Το 1540 οι Βενετοί παραδίδουν τη Μονεμβασιά στους Οθωμανούς για 100 περίπου χρόνια, μέχρι δηλαδή το τέλος του 17ου αιώνα. Η πόλη εκκενώθηκε επειδή οι Βενετοί αποσύρθηκαν στρατιωτικά και το ελληνικό στοιχείο τούς ακολούθησε στη Δύση φοβούμενο τα αντίποινα των Οθωμανών.
Η ανάκτηση της Πελοποννήσου από τους Βενετούς (1685-1715) είχε ως αποτέλεσμα και την επανεγκατάσταση κατοίκων στη Μονεμβασιά, που ορίστηκε πρωτεύουσα του διαμερίσματος της Λακωνίας. Ο πληθυσμός της, όμως, που το 1700 είχε φθάσει στους 8.000 περίπου, μειώθηκε πάλι θεαματικά κατά τη δεύτερη τουρκοκρατία (1715-1821) και το λιμάνι της δεν παρουσίαζε πια καμιά σχεδόν κίνηση.
Κατά τα Ορλωφικά (1770) ο μητροπολίτης Μονεμβασίας Άνθιμος ο Λέσβιος όπλισε σώμα Μονεμβασιωτών και απέκλεισε τους Τούρκους στο φρούριο, όταν όμως οι πολιορκητές δέχθηκαν την επίθεση των Αλβανών διασκορπίστηκαν και πολλοί αιχμαλωτίστηκαν ή φονεύθηκαν.
Η Μονεμβασιά αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αρχιτεκτονικής μιας πόλης που ιδρύθηκε από Έλληνες, μεταμορφώθηκε από τους Βενετούς, ειδικούς της οχυρωματικής αρχιτεκτονικής, αλλά ανακατασκευάστηκε από τους Οθωμανούς άρχοντες.
Στα διασωθέντα κτήρια και τις δομές στο κάστρο περιλαμβάνονται αμυντικές κατασκευές του εξωτερικού κάστρου και αρκετές μικρές βυζαντινές εκκλησίες.
Μπαίνοντας στην πόλη ο κεντρικός δρόμος με το βυζαντινό καλντερίμι οδηγεί στη Κεντρική Πλατεία με το παλαιό κανόνι και την Εκκλησία του Ελκομένου Χριστού.
Άνω Πόλη
Από την κεντρική πλατεία με το κανόνι μπορείτε να ανηφορίσετε προς την ολάνθιστη Άνω Πόλη, όπου θα δείτε τις κατοικίες των αρχόντων και των οικογενειών των εκάστοτε κυριάρχων, λιθόστρωτα δρομάκια, βυζαντινές εκκλησίες και ένα μαγικό σκηνικό που δύσκολα θα καταφέρετε να αποχωριστείτε.
Ναό Αγίας Σοφίας
Συνεχίζοντας την ανοδική πορεία, θα φτάσετε μέχρι το Ναό της Αγίας Σοφίας, μια από τις ωραιότερες εκκλησίες της χώρας μας, στο ψηλότερο σημείο της Άνω Πόλης.
Επίσκεψη στο σπίτι του Γιάννη Ρίτσου
Μια βόλτα από το σπίτι του σημαντικού Έλληνα ποιητή με τις πάνω από εκατό ποιητικές συλλογές και συνθέσεις, θα σας κάνει να νιώσετε ακόμη περισσότερο την ατμόσφαιρα της περιοχής. Θα το βρείτε δίπλα από την είσοδο του κάστρου της Μονεμβασιάς και θα το αναγνωρίσετε από την προτομή του που αγναντεύει το Μυρτώο πέλαγος.
Ο Ναός του Ελκόμενου Χριστού
Η χτισμένη τον 13ο αιώνα εκκλησία του Ελκόμενου Χριστού βρίσκεται στην κεντρική πλατεία και αποτελεί εκκλησία-σύμβολο, όπου μάλιστα γίνονται και πολλοί γάμοι, ενώ την επισκέπτονται και προσκυνητές από όλο τον κόσμο. Πήρε το όνομά της από την εικόνα του Χριστού Ελκόμενου, η οποία μάλιστα είχε κλαπεί το 1979, βρέθηκε το 1980 και ξαναγύρισε στην εκκλησία 32 χρόνια αργότερα.
H αρχαιολογική συλλογή του κάστρου
Απέναντι από το Ναό του Ελκόμενου Χριστού, θα βρείτε την αρχαιολογική συλλογή του κάστρου Μονεμβασιάς, που στεγάζεται σε ένα παλιό μουσουλμανικό τέμενος. Εκεί θα γνωρίσετε μέρος των κινητών αρχαιολογικών ευρημάτων από ανασκαφές και έρευνες, τα οποία στο σύνολό τους είναι αρχιτεκτονικά γλυπτά και κεραμικά αντικείμενα.
Όλα τα ευρήματα αποκαλύπτουν την ιστορική εξέλιξη της πόλης κι έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον επισκέπτη που θέλει να γνωρίσει το μέρος σε βάθος. Αν είστε λάτρεις των μουσείων, μπορείτε να επισκεφτείτε και τα δύο λαογραφικά μουσεία στη Ρειχιά και στις Βελιές.
Πορτέλο
Για όποιον δεν θέλει να απομακρυνθεί από την καστροπολιτεία, μπορεί να κάνει μπάνιο στο γραφικό λιμανάκι Πορτέλο. Στη νότια πλευρά των τειχών, το γραφικό λιμανάκι λειτουργούσε παλιά ως λιμάνι ανεφοδιασμού του κάστρου και αποτελούσε τον μοναδικό χώρο όπου έκαναν μπάνιο οι κάτοικοι.
Κάκαβος ή Βότσαλο
Άλλες επιλογές μπάνιου στην κοντινή περιοχή, είναι η παραλία Κάκαβος στα αριστερά της γέφυρας με φόντο το κάστρο της Μονεμβασιάς. Αποτελείται από μέτριο βοτσαλάκι και βρίσκεται δίπλα σε ταβέρνες, καφέ και μπαρ της περιοχής.
Κουρκούλα
Μικρή παραλία, κλειστή από τρεις μεριές που θυμίζει φυσική πισίνα.
Βλυχάδα
Βρίσκεται 7 χιλιόμετρα από τη Ρειχιά και είναι η ομορφότερη παραλία του Ζάρακα. Τα πεντακάθαρα νερά «παντρεύονται» με το πράσινο του βουνού και το κόκκινο των γύρω βράχων, ενώ το απομονωμένο τοπίο εγγυάται ηρεμία και γαλήνη.
Αμπελάκια
Η φημισμένη παραλία Αμπελάκια με την ψιλή άμμο και έντονα γεωλογικά χαρακτηριστικά αγναντεύει τη μοναδική θέα της Καστροπολιτείας. Τα Αμπελάκια, βρίσκονται στην παραλιακή ζώνη Νομίων, νότια της Μονεμβασιάς και αποτελούν ιδανικό προορισμό για όσους αναζητούν μία οργανωμένη παραλία.
Άγιος Φωκάς
Η αμμουδερή παραλία του Αγίου Φωκά, ξεχωρίζει ως μία από τις ελκυστικότερες επιλογές για μπάνιο κοντά στην Καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς. Βρίσκεται στο ομώνυμο λιμανάκι, ακριβώς δίπλα στο γραφικό εκκλησάκι. Eίναι ιδανική για θαλάσσια σπορ και χαλάρωση, ενώ ενδείκνυται για όσους επιθυμούν να αποφύγουν το συνωστισμό.
Μεγάλη Άμμος
Είναι η μεγαλύτερη παραλία στο Κυπαρίσσι, η οποία συνδυάζει σχεδόν τα πάντα. Διακρίνεται για το λευκό βότσαλο και τα καθαρά, γαλαζοπράσινα νερά της. Βρίσκεται μέσα στον οικισμό, γεγονός που σημαίνει ότι ο επισκέπτης μπορεί να έχει άμεση πρόσβαση σε ότι χρειαστεί (καφετέριες, εστιατόρια). Το τοπίο είναι πραγματικά μαγευτικό και η ματιά χάνεται στην ομορφιά, όπου και αν στραφεί.
